Jesteśmy młodymi regionalistami i członkami Młodzieżowego Koła Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego. W ramach projektu edukacyjno-patriotycznego staramy się upowszechniać postać Polaka, który był parlamentarzystą w II RP, a później podczas II wojny światowej dalej działał dla dobra Ojczyzny. Przez całe życie związany był z terenami, które już dziś, niestety, nie należą do Polski, związany był bowiem z Kresami, z Lwowem. Naszym bohaterem jest prof. Kazimierz Bartel. Pragniemy propagować życie i działalność tego wielkiego Polaka.
fot. K. Bartel
Kazimierz Bartel urodził się 3 marca 1882 r. we Lwowie. W 1907 r. ukończył studia na Politechnice Lwowskiej. W 1909 r. uzyskał tytuł doktora nauk technicznych. Studiował też matematykę i filozofię na Uniwersytecie Franciszkańskim we Lwowie i na Uniwersytecie w Monachium. Pracował na Politechnice Lwowskiej w Katedrze Geometrii Wykreślnej i w 1917 r. uzyskał tytuł profesora zwyczajnego. W I wojnie światowej służył w armii austro-węgierskiej. W 1918 r. i w 1919 r. walczył o Lwów z Ukraińcami, w stopniu majora Wojska Polskiego. Po odbiciu Lwowa został ministrem kolei. Po wojnie z bolszewikami otrzymał stopień podpułkownika. W 1922 r. został wybrany do Sejmu i był posłem do 1929 r. Był członkiem PSL Wyzwolenie, a w 1925 r. współzałożycielem Klubu Pracy.
fot. Jedna z publikacji prof. K. Bartla.
Po przewrocie majowym 1926 r. został po raz pierwszy premierem. Później był nim jeszcze czterokrotnie. Jego rząd prowadził bardzo aktywną działalność, zbierając się w pewnych okresach codziennie. Był człowiekiem dialogu, spotykał się z przedstawicielami klubów parlamentarnych, łagodził spory i zarządzał państwem. Był liberałem w obozie sanacyjnym i rzecznikiem współpracy z parlamentem. Udało mu się stworzyć sprawny system działania rządu w powiązaniu z Sejmem i urzędnikami. Był pośrednikiem pomiędzy Piłsudskim a marszałkiem Sejmu. Po wycofaniu się z życia politycznego w 1930 r. powrócił do kariery naukowej na Politechnice Lwowskiej, jako rektor. W 1937 r. został senatorem RP i był nim do wybuchu wojny.
Fot. Prof. K. Bartel w karykaturze.
Fot. Prof. K. Bartel z żoną Marią w latach 20. XX w.
Fot. Legitymacja senatorska Profesora.
We wrześniu 1939 r., w czasie obrony Lwowa, stanął na czele Komitetu Obywatelskiego. Po zajęciu Lwowa przez Sowietów pozwolono mu na wykłady na politechnice. Premier Rządu RP na uchodźstwie gen. Sikorski, w czerwcu 1941 r., zgłosił Radzie Ministrów kandydaturę Bartla na stanowisko ambasadora RP w Moskwie. Minister spraw wewnętrznych stwierdził, że profesorowi należy zawdzięczać zachowanie polskiego charakteru Politechniki Lwowskiej w czasie okupacji bolszewickiej, znajduje się na miejscu i jest „politycznie lojalny”. Sikorskiemu nie udało się odnaleźć Bartla na terenie ZSRR.
Po zajęciu Lwowa przez Niemców został on aresztowany 2 lipca 1941 r. i przewieziony do więzienia Gestapo. 21 lipca został przeniesiony do więzienia przy ul. Łąckiego, gdzie traktowano go brutalnie, a pewnego dnia gestapowiec kazał mu czyścić buty Ukraińcowi z Hilfsgestapo, „by polski profesor i minister czyścił buty parobkowi ukraińskiemu od koni”. Profesor, załamany psychicznie, został rozstrzelany 25 lipca 1941 r. wieczorem lub nocą, już 26 lipca, na Piaskach Janowskich lub na tzw. Wulce.
Fot. Prof. K. Bartel na portrecie S. Batowskiego.
Nocą z 7 na 8 października 1943 r. Sonderkommando złożone z Żydów na rozkaz Niemców odkopało ze zbiorowej mogiły zwłoki zamordowanych polskich profesorów, celem zatarcia śladów przed zbliżającymi się wojskami sowieckimi. Wyciągano z ubrań dokumenty, i okazało się, że był tam prof. Bartel. 9 października 1943 r. ułożono zwłoki na stosie i podpalono. Członkowie Sonderkommando przesiali popiół i rozrzucili go po okolicznych polach.
W wyniku naszych rozmaitych działań projektowych przygotowaliśmy również króciutki film biograficzny „Kazimierz Bartel 1882-1941” jaki nagraliśmy na podstawie przygotowanego przez nas scenariusza, powstałego w konsultacji z fachowcem. W tym filmiku poświęconym naszemu parlamentarzyście, również sami wystąpiliśmy. Wykorzystaliśmy w nim różne źródła historyczne, w tym pisane i filmowe. Film można obejrzeć tutaj: https://www.youtube.com/watch?v=wfz9mjN7NQY&feature=youtu.be
Maciej Sroka i Kacper Skuba
Fot. Symboliczny grób prof. K. Bartla.
Fot. Plakat z wystawy IPN pt. „Kaźń Profesorów Lwowskich”.