W dniach 12-13 maja 2018 r. odbyły się Ogólnopolskie Obchody 250. rocznicy Konfederacji Barskiej w Beskidzie Niskim pod Narodowym Patronatem Prezydenta RP. Pierwszego dnia w Muzeum Historycznym – Pałac w Dukli odbyła się Międzynarodowa Konferencja Naukowa pod tytułem „Dla wolności ginę. Kontekst historyczny i kulturowy Konfederacji Barskiej w 250. rocznicę jej zawiązania”.
Zainaugurował ją prof. dr hab. Andrzej Nowak z Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po nim swoje wykłady wygłosili m.in.: prof. dr hab. Zofia Zielińska z Uniwersytetu Warszawskiego, dr hab. Anna Krochmal z Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych, dr Maria Czeppe z Instytutu Historii PAN z Krakowa, prof. dr hab. Michał Parczewski z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Dzień później, w niedzielę, uroczystości w Nowym Żmigrodzie rozpoczęła mszą św. w intencji konfederatów barskich w kościele pw. św. Piotra i Pawła. Później zebrani wzięli udział w wycieczce po miejscach działań konfederatów barskich (kościół farny w Bieczu, kapliczki konfederackie, mogiłę konfederacką w Nowym Żmigrodzie oraz szaniec w Motarce). Oficjalne uroczystości z udziałem władz państwowych i samorządowych odbyły się na dziedzińcu przed żmigrodzkim muzeum. Odsłonięto tam pomnik Kazimierza Pułaskiego. Po wystąpieniach wicewojewody podkarpackiego Lucyny Podchalicz i wicemarszałek województwa podkarpackiego Marii Kurowskiej – przed pomnikiem złożono kwiaty, uczczono bohaterów salwą honorową z armaty, a następnie zwiedzono Muzeum im. Leona Karcińskiego w Nowym Żmigrodzie, w tym ekspozycję dotyczącą konfederacji barskiej. Rocznicowe obchody zakończono w Gminnym Ośrodku Kultury gdzie zwiedzono okolicznościowe wystawy.
Wszystkie uroczystości zorganizowali: Towarzystwo Miłośników Nowego Żmigrodu i Muzeum im. Leona Karcińskiego w Nowym Żmigrodzie oraz Muzeum Historyczne – Pałac w Dukli, przy współudziale Gminy Dukla i Gminy Nowy Żmigród. W konferencji i uroczystościach tych wzięli udział m.in. Wiesław Hap – prezes SMJiRJ oraz członek Stowarzyszenia – Marian Kozłowski, który współorganizował te przedsięwzięcia. Prezes Stowarzyszenia odbył krótką rozmowę z prof. dr. hab. Andrzejem Nowakiem, któremu wręczył książkę „Ziemia Jasielska naszą Małą Ojczyzną”.
Fot. K. Cygan – TMNŻ, Muzeum -Pałac w Dukli, W. Hap
Patriotyczne przedstawienie na Stulecie Niepodległości
Równo z godziną 10.00 na płytę jasielskiego Rynku zapełnioną sporą grupą dzieci, młodzieży i dorosłych mieszkańców wkroczyła grając „Marsz Prezydencki” miejscowa Orkiestra Miejsko-Kolejowa. Część z zebranych trzymała w rękach biało-czerwone flagi i chorągiewki oraz transparenty z napisami typu: „Polska znów niepodległa” czy „Jasło znowu wolne”.
Prowadzący zgromadzenie (Wiesław Hap) w czapce „maciejówce” powitał zebranych: „Sto lat temu, Rzeczpospolita Polska zmartwychwstała. Znowu pojawiła się na mapach Europy. Ziściły się marzenia Polaków urodzonych i wychowanych pod zaborami. Naród polski mógł wreszcie sam stanowić o sobie oraz o przyszłości kolejnych pokoleń. Mógł też oficjalnie śpiewać swoją najważniejszą pieśń narodową. Wszyscy zebrani! Baczność! Do hymnu państwowego!” Przy odśpiewaniu z akompaniamentem orkiestry „Mazurka Dąbrowskiego” harcerze 139. DH „Lisy” rozwinęli długą flagę biało-czerwoną flagę. Następnie narrator ciągnął dalej: „W listopadzie 1918 r., po 123 latach niewoli, Polska odzyskała niepodległość. W przypadku Jasła i regionu było to 146 lat, tyle bowiem minęło od I rozbioru Polski i znalezienia się tych terenów pod zaborem austriackim. (…) Zjednoczyliśmy się dziś na płycie jasielskiego Rynku, tak jak nasi przodkowie, którzy w tym samym miejscu zebrali się 1 listopada 1918 r., aby zademonstrować swoją miłość do naszej ojczyzny”.
Jak podkreślił Wiesław Hap, w Jaśle już końcem października 1918 r., powszechnie zrywano i niszczono symbole austriackie. Ksiądz Antoni Kwolek odprawił mszę święta, po której jej uczestnicy przeszli ulicami udekorowanymi flagami polskimi w marszu patriotycznym wraz z orkiestrą pod pomnik Kościuszki w parku miejskim. Najważniejszy akt narodzin Niepodległej w Jaśle miał miejsce jednak 1 listopada 1918 r. Tak wspominał to wydarzenie jaślanin, późniejszy obrońca Lwowa, dr Stanisław Proń (Maciej Sroka): „Wczesny ranek 1 listopada wita zgromadzone na Rynku w Jaśle tłumy wiwatujące na widok drabiny strażackiej, przystawionej do budynku Starostwa, po której wspina się pan Karol Polak. Stary marynarz ujmuje spracowanymi mocarnymi rękami orła dwugłowego, zdejmuje go z haków i na linie opuszcza na ziemię. Tym razem na zawsze. Tłum huczy. Rozbrzmiewa hymn: „Jeszcze Polska nie zginęła”. Wojskowi zgromadzeni w Rynku salutują po polsku”. W tym czasie przebrany za Karola Polaka strażak z OSP w Niegłowicach, w towarzystwie strażaków z Bączala Dolnego, ściągnął orła austriackiego i założył polskiego.
Symbolicznym pożegnaniem z panowaniem monarchii austro-węgierskiej było złożenie na płycie Rynku do małej trumienki jej odznaczeń państwowych i wojskowych oraz wszelkich patentów. Dokonali tego byli wojskowi i urzędnicy cesarza Franciszka Józefa (przebrana w stroje z tamtych czasów młodzież i harcerze z SP nr 12).
Prowadzący widowisko mówił dalej: „W dniu 13 listopada jasielscy gimnazjaliści, mieszkańcy Jasła i okolicy witali narodziny II Rzeczypospolitej nabożeństwem w kaplicy gimnazjalnej i akademią w budynku „Sokoła”. To uroczyste spotkanie patriotyczne rozpoczął swoim przemówieniem dyrektor tej renomowanej jasielskiej szkoły średniej, działacz miejscowego „Sokoła” i „Związku Strzeleckiego”, profesor Kazimierz Miodowicz (Marcin Grabek). Powiedział on m.in.: „Radość z odzyskanej niepodległości jest wielka. Ale ten niebywały entuzjazm powinien udzielać się nam w kolejnych, dniach i miesiącach. Niech odzyskana wolność inspiruje nas do działania oraz budząc dumę z tego, że jesteśmy Polakami, że mamy tak bogate dziedzictwo narodowe i że kontynuujemy dzieło wielkich rodaków. Nie możemy ich przecież zawieść. Do Was młodzi jaślanie apeluję w sposób szczególny. Uczucia patriotyczne powinny być w Was ciągle żywe. Nie wolno Wam zapominać o tradycji i dobrych wzorach. Macie żyć w duchu patriotyzmu. Przy każdej okazji powinniście podkreślać dumę z tego, że jesteście Polakami. Do tego nas zobowiązuje Was przeszłość naznaczona krwią i ofiarami”.
Jak kontynuował W. Hap: „Początkiem listopada 1918 r. rozpoczęły funkcjonowanie pierwsze powiaty, w tym jasielski. Z ramienia Polskiej Komisji Likwidacyjnej delegatem i komisarzem powiatu został Stanisław Szymański. Był on absolwentem jasielskiego gimnazjum, a przed wojną urzędnikiem bankowym w Jaśle, działaczem „Sokoła”. Organizował obchody świąt narodowych, rocznice powstań, przedstawienia patriotyczne oraz Drużyny Bartoszowe. W latach wojny sekretarzował Organizacji Narodowej. W późniejszym czasie zostanie posłem Związku Ludowo-Narodowego w Sejmie Ustawodawczym. To jego postać widnieje na słynnej fotografii z 1 listopada 1918 r. na balkonie starostwa jasielskiego w trakcie wystąpienia oficjalnie rozpoczynającego życie niepodległej Polski w mieście i powiecie. Pod jego nadzorem przystąpiono w Jaśle do tworzenia nowej, polskiej administracji lokalnej – powiatowej i miejskiej. Oddajmy głos Stanisławowi Szymańskiemu (ks. Mariusz Wawrzynek): „Bóg wysłuchał naszych próśb: „Ojczyznę wolną racz nam wrócić Panie”. W tych szczególnych dniach oddajemy hołd wszystkim tym, którzy swoją niezłomną postawą i męstwem wywalczyli naszej Ojczyźnie wolność. Pamiętajmy o tych bezimiennych i szarych bohaterach walk niepodległościowych, ale i o tych znanych: Józefie Piłsudskim, Romanie Dmowskim, Ignacym Paderewskim, Józefie Hallerze, Władysławie Sikorskim, Ignacym Daszyńskim i wielu innych wybitnych postaciach naszej epoki. Ci wszyscy Polacy walczyli na różnych polach o wolność naszą i waszą, moją i twoją. A teraz czas na solidną pracę i służbę dla naszej odrodzonej Ojczyzny! Jaślanie, trzeba zakasać rękawy i przystąpić do budowy Polski naszych marzeń, tu na miejscu. A pracy jest wiele!”
Prowadzący ciągnął dalej: „W dniu 3 listopada władzę w Jaśle przejęła Rada Miejska, a burmistrzem został adwokat, dr nauk prawnych Józef Baranowski. Był znanym działaczem społecznym, szanowanym prezesem miejscowego „Sokoła” oraz członkiem Rady Nadzorczej jasielskiego Towarzystwa Zaliczkowego. Od wielu lat udzielał się na płaszczyźnie życia patriotycznego, organizował uroczystości i manifestacje, był mocno związany z endecją. Tak mówił Józef Baranowski (Burmistrz Ryszard Pabian): „Ludzie padają sobie w objęcia, wywieszają flagi polskie, żeby udokumentować swoją wielką radość. Z gmachów urzędów zaborczych strącamy napisy i symbole, a na ich miejscu wieszamy nowe polskie symbole, na czele z naszym orłem polskim. W kościołach modlimy się, by podziękować Bogu za zmartwychwstanie Polski. Naród poczuł się wreszcie wolny. Radość nasza jest spontaniczna i w pełni uzasadniona. Bo oto w zawziętych bojach ze sobą padli trzej zaborcy, którzy przez tyle lat na naszej ziemi czuli się panami, dzierżyli władzę nad zniewolonym narodem polskim. Z tą sytuacją zaborów nigdy nie pogodził się nasz dzielny naród. Często dawał znać o tym, że choć Państwo pod względem politycznym znajdowało się w grobie, to Naród żyje, czuwa i czeka z nadzieją na wyzwolenie z niewoli. Walki o wolną Polskę prowadzone były nie tylko na polach bitew, ale i na dyplomatycznych salonach. Determinacja i wola zwycięstwa przerodziły się w sukces”.
W listopadzie 1918 r. komisarz Szymański doprowadził do podjęcia uchwały, która połączyła Wydział Powiatowy i Starostwo w jedno ciało. Inauguracyjne posiedzenia powołanej Rady Powiatowej na czele z właścicielem Gorajowic Tadeuszem Sroczyńskim odbyło się w marcu 1919 r. W Jaśle i w terenie podjęto działania zmierzające do uporania się z rozlicznymi trudnościami życia codziennego zmęczonego wojną społeczeństwa oraz do odbudowy zniszczeń wojennych. Stopniowo powstawały nowe urzędy i instytucje, a pracę podejmowały szkoły i zakłady pracy.
Ważną postacią naszej historii lokalnej tamtych dni był Jan Madejczyk, syn chłopski z Wróblowej, działacz ruchu ludowego i późniejszy poseł na Sejm RP z terenu Jasielszczyzny. Przez ponad trzy dekady działał jako członek Rady Powiatowej w Jaśle oraz na rzecz mieszkańców wsi. W 1918 r., wszedł jako przedstawiciel PSL „Piast” do Powiatowej Rady Przybocznej przy Komisarzu Likwidacyjnym w Jaśle. Tak mówił w listopadzie 1918 r. (w roli J. Madejczyka Jan Urban): „Zróbmy wszystko, by te dni narodzin naszej ukochanej i wymarzonej Polski były dniem radosnymi i wyjątkowym dla każdego z Nas. Celebrujmy je, by stały się prawdziwym świętem, a motywem przewodnim niech będzie porozumienie – ponad wszelkimi podziałami i w imię dobra narodu. Manifestujmy swój patriotyzm. Nie wstydźmy się naszych uczuć do Polski. Uczmy nasze dzieci miłości do ojczyzny. Wierzę, że dzięki temu będziemy państwem silnym – takim, z którym będą się liczyć inne narody”.
Cenionym politykiem tamtych czasów, działaczem społecznym i gospodarczym był jaślanin, dr praw Ignacy Steinhaus, absolwent miejscowego gimnazjum. Był stryjem matematyka prof. Hugona Steinhausa. Prowadził kancelarię adwokacką w Jaśle. Był też radnym miejskim i członkiem rady powiatowej. Za Austro-Węgier był posłem do Reichsratu Przedlitawii z ramienia konserwatystów galicyjskich. W parlamencie był członkiem Koła Polskiego. W okresie I wojny światowej zasłużył się jako członek Naczelnego Komitetu Narodowego. W trakcie tej wojny jego syn Władysław, podchorąży w Pułku Piechoty Legionów Polskich został ciężko ranny w bitwie pod Kuklami i zmarł. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, dr Ignacy Steinhaus był posłem na Sejm Ustawodawczy. A oto fragment wypowiedzi doktora Ignacego Steinhausa (Henryk Zych): „Kiedy w 1914 r. wybuchła wielka wojna światowa, tylko niewielu z nas wierzyło, że w jej wyniku nasza Ojczyzna odzyska wolność i niepodległość. Nie przyszło to łatwo, ale dokonane zostało wielkim trudem, krwią i ofiarami całego narodu, wysiłkiem wszystkich. Polacy w czasie tej wojny walczyli w trzech zaborczych armiach, wcielani do nich przymusowo. Brat musiał strzelać do brata. Wielu zginęło. W tym mój syn.”
Po wystąpieniach tak zacnych jaślan, głos zabrała trójka harcerzy z drużyny „Lisów”, której patronem jest bohater tamtych czasów, płk Leopold Lis-Kula. Druhna Gabriela Schmidt stwierdziła: „Składając dziś hołd naszym przodkom za najcenniejszy dar, jakim jest wolność, pamiętajmy, że powinnością nas wszystkich jest zachowanie jej dla pomyślności obecnych i przyszłych pokoleń”. Druh Kamil Kwieciński dodał: „ Wtedy nasz naród zjednoczył się mimo różnych opcji politycznych. Myślą przewodnią była wolność, niepodległość, braterstwo, solidarność, bezinteresowna współpraca dla dobra Niepodległej Ojczyzny i jej obywateli”. Druhna Wiktoria Gorczyca zaś dopowiedziała: „ Nasz udział w tym spotkaniu pamięci to oddanie czci tym, którzy walczyli o wolną Polskę i budowali zręby Drugiej Rzeczypospolitej. Cześć ich pamięci!”
Następnie burmistrz Jasła i prezes Stowarzyszenia Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego wręczyli nagrody i dyplomy laureatom konkursu plastycznego dla jasielskich przedszkolaków i uczniów jasielskich szkół podstawowych „Jaślanie w drodze do niepodległości” zorganizowanego przez SMJiRJ pod patronatem Burmistrza Miasta Jasła. Później zebrani wysłuchali kilka pieśni patriotycznych w wykonaniu uczniów z SP nr 2 oraz obejrzeli pokaz strojów z epoki narodzin II RP uczniów Zespołu Szkół Usługowych i Spożywczych w Jaśle. Na zakończenie spotkania wysłuchano „Warszawianki” w wykonaniu Orkiestry Miejsko-Kolejowej. Po uroczystości, w namiocie Muzeum Regionalnego w Jaśle, w obecności jego dyrektora Mariusza Świątka, najmłodsi uczestnicy patriotycznego spotkania kolorowali sobie kartki nawiązujące do czasów odzyskania niepodległości oraz wykonywali okazjonalne niepodległościowe biało-czerwone kotyliony.
Organizatorami tego plenerowego widowiska byli: Miasto Jasło, Stowarzyszenie Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego oraz Muzeum Regionalne w Jaśle przy współpracy ze Szkołą Podstawową nr 12 w Jaśle, Szkołą Podstawową nr 2 w Jaśle oraz jasielskim Zespołem Szkół Usługowych i Spożywczych w Jaśle. Pomysłodawcą przedsięwzięcia, jego scenarzystą i prowadzącym był Wiesław Hap, prezes SMJiRJ, historyk i regionalista.
/SMJiRJ/
Jaślanie na Ziemi Lwowskiej
W sobotę i niedzielę 3 – 4 listopada harcerki i harcerze 139. Drużyny Harcerskiej „Lisy” im. płk. Leopolda Lisa-Kuli, w dużej mierze również członkowie Młodzieżowego Koła Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego, działających przy Zespole Szkół Miejskich nr 3 w Jaśle – odbyli wycieczkę patriotyczną do Lwowa i Zadwórza. Zabrali ze sobą ponad 1 100 zniczy zgromadzonych w społecznej zbiórce, której organizatorami było Stowarzyszenie Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego i 139. DH „Lisy”.
Opiekunami dwudziestki druhen i druhów w wyprawie „Jaślanie w Stulecie Niepodległej pamiętają o zapomnianych Rodakach” byli: ich drużynowy – hm. Wiesław Hap – historyk, regionalista oraz prezes Stowarzyszenia Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego, pilot wycieczki – Edwin Bebło – geograf i przewodnik beskidzki, instruktorka harcerska – Magdalena Kamińska-Chudy i mama dwóch harcerek – Barbara Pilut.
Delegacja jasielska zabrała ze sobą za wschodnią granicę wszystkie zebrane znicze. Zostały przez jej uczestników zapalone na grobach polskich na lwowskich cmentarzach: Janowskim, Łyczakowskim i „Orląt” oraz leżącym ok. 50 km od Lwowa Zadwórzu – w miejscu słynnej w latach II RP, a obecnie zapomnianej, bitwy wojny polsko-bolszewickiej z sierpnia 1920 r. – zwanej „polskimi Termopilami”.
W Lwowie – zawsze wiernym Polsce – oddano hołd jego obrońcom, najpierw tym, którzy w listopadzie 1918 r. przez trzy tygodnie stawiali odpór Ukraińcom, aż do czasu kiedy przybyła nasza odsiecz wojskowa. Uszanowano również pamięć tych, którzy rok później bronili bram Lwowa, gdy stanęli przed nimi bolszewicy. Obrońcy stawiali dzielny opór od lipca do września 1920 r. za co miasto zostało odznaczone Orderem Wojennym Virtuti Militari.
Wędrując śladami tych wydarzeń naznaczonych grobami, mogiłami i pomnikami, wielkim przeżyciem dla młodych jaślan było zwiedzanie „Cmentarza Orląt Lwowskich”, gdzie spoczywają w większości młodzi Polacy polegli we wspomnianych walkach. Dość przygnębiające wrażenie wywarła na nich i ich opiekunach sytuacja na Cmentarzu Janowskim. Tamtejsze groby ofiar walk polsko-ukraińskich o Lwów z lat 1918–1920 są bardzo zniszczone, część całkowicie. Pomiędzy nimi często stoją współczesne nagrobki ukraińskie. Niektóre polskie krzyże leżą na grobach, inne leżą złożone (rzucone) pod drzewami. To smutny widok, tym bardziej, że poniżej znajdują się pięknie utrzymane kwatery żołnierzy formacji ukraińskich walczących z Polakami. Wydaje się koniecznością, by władze polskie zadbały o miejsca pochówku naszych rodaków na tej nekropolii.
Odczucia dumy, radości, więzi z historią państwa i narodu przyniósł obchód miejsc pochówku naszych wybitnych rodaków na Cmentarzu Łyczakowskim. Dużym przeżyciem dla młodych jaślan było zapalenie zniczy, chwila zadumy czy modlitwy nad grobami powstańców kościuszkowskich, listopadowych i styczniowych, pułkownika Juliana Konstantego Ordona, poety Seweryna Goszczyńskiego, działacza narodowego Stanisława Szczepanowskiego, autora „Katechizmu Polskiego Dziecka” Władysława Bełzy, pisarza i historyka Karola Szajnochy, matematyka Stefana Banacha, malarza Artura Grottgera, poetki Marii Konopnickiej, pisarki Gabrieli Zapolskiej, twórcy spółdzielczych kas oszczędnościowych Franciszka Stefczyka oraz wielu, wielu innych zasłużonych Polaków.
Oprócz wizyt na cmentarzach, młodzi jaślanie wraz ze swoimi opiekunami zwiedzili również sporo ważnych miejsc naszej historii i kultury, m.in. Stare Miasto, katedrę łacińską – gdzie uczestniczyli w 
niedzielnej mszy św., katedrę ormiańską oraz Teatr Miejski (Operę Lwowską). Dotarli do wielu pomników lwowskich i miejsc związanych z mieszkającymi tam na przestrzeni kilku wieków wieloma wybitnymi Polakami, m.in. z Ignacym Łukasiewiczem – patronem ich szkoły oraz z prekursorami harcerstwa polskiego – Olgą i Andrzejem Małkowskimi.
W sobotni wieczór, w jednym z pomieszczeń hotelu uczestnicy patriotycznej wyprawy zorganizowali wieczornicę poświęconą „Orlętom Lwowskim” – z wykorzystaniem utworów literackich i muzycznych na ich temat. Z kolei po dotarciu do miejsca bitwy pod Zadwórzem „Lisy” pod kierunkiem swojego drużynowego przeprowadziły Apel Pamięci. Oddały w nim cześć ponad trzystu bohaterom, którzy 17 sierpnia 1920 r. w czasie wojny polsko-bolszewickiej pod dowództwem kpt. Bolesława Zajączkowskiego powstrzymywali ponad dziesięciokrotnie większe siły armii konnej Siemiona Budionnego. W bitwie poległo 318 Polaków i z uwagi na heroiczną walkę obrońców nazywana jest ona polskimi Termopilami. Pomimo zdobycia stacji kolejowej Zadwórze bolszewicy zrezygnowali z kontynuowania walki o Lwów kończąc marsz na zachód.
Druhnom i druhom na długo zapadną słowa ich drużynowego wypowiedzianych pod zadwórzańskim kurhanem-mogiłą: „Ponosząc wielkie straty Sowieci, rozwścieczeni oporem „Orląt”, cięli ich szablami, dobijali kolbami, a później odcinali głowy, ręce i nogi. Widząc co się dzieje nasi ranni oficerowie, w tym dowódca – kapitan Zajączkowski, i żołnierze ostatnimi nabojami odbierali sobie życie. Wśród poległych był m.in. dziewiętnastoletni Konstanty Zarugiewicz, obrońca Lwowa z 1918 r., kawaler Krzyża Virtuti Militari i Krzyża Walecznych, którego matka w 1925 r. wybrała jedną z trzech trumien ze zwłokami, które przewieziono do Warszawy i umieszczono w Grobie Nieznanego Żołnierza”.
Delegacja jasielska została bardzo serdecznie przyjęta przez Polaków z Lwowa, którzy towarzyszyli jej cały czas jako przewodnicy i gospodarze. Są oni tam na Wschodzie prawdziwymi, wiernymi strażnikami pamięci naszej wspólnej historii i dziedzictwa narodowego. Ze wzruszeniem dziękowali za pamięć o dawnych więzach i za dzisiejszą łączność z nimi. Tymi, którzy nie uważają siebie za „Polonię” tylko za stuprocentowych Polaków. Wszak oni tam byli od wieków i trwają dalej, tylko mocarze tego świata po II wojnie przesunęli im granicę na zachód, poza dotychczasową ich Ojczyznę. Polacy z Lwowa z radością przyjęli skromne dary przywiezione przez jaślan, m.in. wydawnictwa SMJiRJ oraz materiały promocyjne Miasta Jasła i Starostwa Powiatowego w Jaśle.
Pomysłodawcy społecznej akcji „Jaślanie w Stulecie Niepodległej pamiętają o zapomnianych Rodakach”: Wiesław Hap, Edwin Bebło i Marcin Dziedzic, organizatorzy: Stowarzyszenie Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego oraz jasielska 139. Drużyna Harcerska „Lisy” dziękują wszystkim, którzy włączyli się w zbiórkę zniczy, które zapłonęły na Ziemi Lwowskiej. Byli to m.in.: Stowarzyszenie Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego, 139. Drużyna Harcerska „Lisy”, Zespół Szkół Miejskich nr 3 w Jaśle, Gimnazjum i Zespół Szkolno-Przedszkolny w Brzyskach, kibice „Czarnych” Jasło, Niepubliczny Zakład Szkolno-Przedszkolny w Czeluśnicy, Bursa Międzyszkolna w Jaśle, Stowarzyszenie „Magneto”, Zespół Szkół Budowlanych w Jaśle, Społeczne LO STO w Jaśle oraz pojedynczy mieszkańcy Jasła i powiatu. Składają też podziękowania Zakładowi Pogrzebowemu „Okarma” za dofinansowanie transportu autobusowego uczestników i opiekunów wyprawy, którzy udali się na nią za własne fundusze.
Jak podkreśla Wiesław Hap „Dzięki tej wyprawie na Kresy młodzi jaślanie w mundurach harcerskich doświadczyli pięknej lekcji historii i patriotyzmu. Znacząco poszerzyli swoją wiedzę na temat historii walk i działań zmierzających do uzyskania przez Polaków niepodległości. Ziemie te nie należą już do Polski, ale mocno istnieją w naszej świadomości. Trudno żeby było inaczej. W przyszłym roku chcemy powtórzyć naszą akcję i dotrzeć również do miejsc związanych z ofiarami polskimi rzezi wołyńskiej. To nasz obowiązek”.
Tekst Edwin Bebło
SMJiRJ/DHL
Sukces członków Młodzieżowego Koła SMJiRJ
W organizowanym przez Szkołę Podstawową nr 4 w Jaśle międzyszkolnym konkursie na prezentację multimedialną „Ślady Wielkiej Wojny na Podkarpaciu” dla uczniów szkół podstawowych w Jaśle I miejsce zajął duet młodych pasjonatów historii i harcerzy – Maciej Narbuttowicz (na zdjęciu po lewej) i Kacper Janiga (po prawej).
Są oni członkami Młodzieżowego Koła Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego w SP nr 12 w Jaśle. Ich opiekunem był historyk regionalista i prezes SMJiRJ Wiesław Hap. Laureaci przygotowali bardzo ciekawą prezentację poświęconą cmentarzom wojennym z lat I wojny światowej znajdujących się na terenie powiatu jasielskiego.
/PS/
Młodzi regionaliści z Jasła na konferencji patriotycznej w Rzeszowie
W Centrum Wystawienniczo-Kongresowym Województwa Podkarpackiego „G2A Arena” w Jasionce odbyła się Ogólnopolska Konferencja pod patronatem Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Andrzeja Dudy pt.: „Polska jest wolna! – To jest moja matka, ta ziemia!” Na wstępie głos zabrał ksiądz biskup Kazimierz Górny i odczytano listy od Marszałka Sejmu Marka Kuchcińskiego i Beaty Szydło, wiceprezes Rady Ministrów. Następnie miały miejsce wykłady: Ewy Leniart, wojewody podkarpackiego – „80. rocznica utworzenia COP – czy jego idea może pozytywnie wpływać na rozwój regionu dziś”, ks. prof. dr hab. Pawła Bortkiewicza z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu – „Rola Kościoła Katolickiego w tworzeniu duchowości Niepodległej”, prof. dra hab. Krzysztofa Ożoga z Uniwersytetu Jagiellońskiego – „Zmagania Polaków XIX w. motywowane wiarą w walce o Niepodległość”, ddra hab. Krzysztofa Szwagrzyka, wiceprezesa IPN – „Rozwijanie patriotyzmu poprzez kształtowanie szacunku do historii narodowej i tych, którzy poświęcali własne życie walcząc o niepodległość Rzeczpospolitej” oraz prof. dra hab. Kazimierza Ożoga z Uniwersytetu Rzeszowskiego -„Rola języka polskiego w procesie odzyskania Niepodległości”.
Bardzo ważnym punktem tej patriotycznej konferencji było podsumowanie Konkursu Podkarpackiego Kuratora Oświaty pod tytułem: „A jak ciebie kto zapyta…- ludzie, miejsca, wydarzenia okresu walk o Niepodległą na Podkarpaciu w latach 1914-1922”. W jego trakcie Małgorzata Rauch, Podkarpacki Kurator Oświaty wręczyła okolicznościowe dyplomy i nagrody laureatom. Aż pięcioro spośród nich było z Jasła, a konkretnie ze Szkoły Podstawowej nr 12 z Oddziałami Integracyjnymi im. Ignacego Łukasiewicza w Jaśle, w większości członkowie Młodzieżowego Koła Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego. W kategorii plastycznej na projekt znaczka pocztowego związanego z walką o Niepodległą w latach 1914-1922 w grupie uczniów klas 4-7 pierwsze miejsce zajął Karol Kolbusz, a w grupie gimnazjalistów i liceum zwyciężyła Gabriela Panaś, w kategorii literackiej na plan wycieczki historycznej „Śladami bohaterów walk o Niepodległą na Podkarpaciu w latach 1914-1922” wraz z opisem miejsc pamięci oraz sylwetek uczestników zmagań w grupie klas 4-7 zajął I miejsce Dominik Koba, w kategorii multimedialnej na prezentację multimedialną na temat osoby, miejsca lub wydarzenia związanego z walką o Niepodległą na Podkarpaciu w latach 1914-1922 w grupie klas 4-7 Szymon Filip był drugi, a w kategorii plastycznej na projekt medalu związanego z walką o Niepodległą w latach 1914-1922 w grupie gimnazjalistów i licealistów I miejsce zajęła Zuzanna Kachlik. Opiekunem wszystkich jasielskich laureatów jest ich nauczyciel historii, prezes Stowarzyszenia Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego – Wiesław Hap.
Nasi przedstawiciele godnie zaprezentowali na konferencji Jasło. Poprzez prace, oparte na poszukiwaniu i analizowaniu źródeł dokumentujących wydarzenia i ludzi z okresu 1914-1922, przybliżyli i ukazali wkład naszych lokalnych rodaków w historię całego narodu. Poprzez udział w tym konkursie oddali hołd i ocalili od zapomnienia ludzi, miejsca, wydarzenia, które w tamtych pamiętnych latach wpisały się w polską drogę do Niepodległości. Opiekun i młodzi regionaliści z Jasła składają serdeczne pozdrowienia za pomoc w organizacji wyjazdu na konferencję i na uroczystość podsumowania konkursu władzom Miasta Jasła.
Młody jasielski regionalista nr 1 w Polsce
Kacper Janiga – członek Młodzieżowego Koła Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego, uczeń klasy VII Szkoły Podstawowej nr 12 z Oddziałami Integracyjnymi im. Ignacego Łukasiewicza – zwyciężył i otrzymał pierwszą nagrodę w Ogólnopolskim Konkursie Historycznym „Nieznani bohaterowie, nieznane wydarzenia – „Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego w latach 1887-1922 – projekt edukacyjny” w kategorii prezentacja multimedialna. Opiekunem młodego jaślanina był jego nauczyciel historii, prezes Stowarzyszenia Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego Wiesław Hap. Uroczystość wręczenia nagród miała miejsce w Muzeum Kolekcji im. Jana Pawła II – Galeria Porczyńskich w Warszawie przy Placu Bankowym 1.
Konkurs ten przybliżał bohaterów i wydarzenia jakie miały miejsce w poszczególnych województwach, jak najbliżej miejsc zamieszkania uczniów, którzy i które w jakiś sposób wiążą się z okresem lat 1887-1922, czyli czasem związanym z walką o niepodległość naszego państwa. Konkurs skierowany był do uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. Polegał na zebraniu i analizie wielu materiałów źródłowych oraz na wykonaniu pracy w formie opisowej lub audiowizualnej. Kacper zebrał materiały o ludziach, wydarzeniach i miejscach, które mocno związały się z wkładem jaślan i ludzi regionu w dzieło odzyskania przez Polskę niepodległości.
Warto dodać, że w tym konkursie uhonorowano też koleżanki i kolegów szkolnych Kacpra, również członków Młodzieżowego Koła Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego. W kategorii: film – wyróżnienie przyznano zespołowi w składzie: Adriana Soczek, Natalia Więcek i Dawid Skocz, a w kategorii: gry edukacyjne – wyróżnienie otrzymał Maciej Narbuttowicz. Organizatorami konkursu byli: Kuratorium Oświaty w Warszawie wraz z Wojskowym Centrum Edukacji Obywatelskiej oraz Mazowieckim Samorządowym Centrum Doskonalenia Nauczycieli.
Jak zauważa opiekun młodego laureata – Wiesław Hap: „Kacper to pasjonat historii, swoją wiedzę wykazuje nie tylko na lekcji, jest też aktywnym członkiem koła historyczno-regionalnego, laureatem kilku znaczących konkursów, m.in. w ubiegłym roku był laureatem kuratoryjnego konkursu historycznego, corocznie też znajduje się w zwycięskim zespole Turnieju Wiedzy o Jaśle. W ostatnim czasie wspólnie z kolegą i tak jak on harcerzem – Maćkiem Narbuttowiczem – w duecie wygrali konkurs międzyszkolny zorganizowany przez SP nr 4 na historyczną prezentację multimedialną „Ślady Wielkiej Wojny”, na który przygotowali bardzo ciekawy materiał o cmentarzach z tego okresu w naszym regionie”.
/PS/
Byliśmy współorganizatorem kolejnego Międzywojewódzkiego Konkursu Łukasiewiczowskiego
Na przełomie maja i czerwca w auli ZSM nr 3 w Jaśle odbył się finał piętnastej edycji Międzywojewódzkiego Konkursu „Życie i działalność Ignacego Łukasiewicza”. Jego głównym organizatorem był Zespół Szkół Miejskich Nr 3, a współorganizatorem Stowarzyszenie Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego. Patronat nad konkursem objął Burmistrz Miasta Jasła. W trzech kategoriach konkursowych wzięli udział uczniowie dziewięciu gimnazjów. Zarówno prace plastyczne jak i poetyckie poświęcone były postaci i dorobkowi twórcy przemysłu naftowego, tak bardzo związanego z Jasłem. Z kolei uczestnicy rywalizacji w zakresie wiedzy musieli się uporać z testem pisemnym i ustnym z historii oraz chemii. Cieszy fakt, że po raz kolejny bardzo dobre wyniki osiągnęli nasi uczniowie.
W kategorii wiedzy historyczno-chemicznej zwyciężył nasz zespól w składzie: Natalia Więcek, Adriana Soczek i Aleksandra Czerkowicz, na drugim miejscu uplasował się zespoły gimnazjalistów z Odrzykonia i z Cieklina, a na trzecim z Rzeszowa. W kategorii plastycznej I miejsce zajął Szymon Zabawa (SP nr 2 Jasło), II – Gabriela Panaś (SP nr 12 w Jaśle) i Emilia Wojdyła z Brzysk, III – Justyna Wilk z Nowego Żmigrodu i Paulina Brożyna z Kątów, a IV – Agata Wilusz (SP nr 2 Jasło). Przyznano również dwa wyróżnienia. W kategorii poetyckiej w rójce najlepszych znalazły się uczennice klas gimnazjalnych SP nr 12 w Jaśle: I była Natalia Gorgosz, II – Katarzyna Sokołowska, a III – Karolina Sokołowska.
Przewodniczącym komisji konkursowej był Sebastian Wiatr (Exalo Drilling S.A.). Uczestnicy podsumowania konkursu obejrzeli okolicznościowy film biograficzny o Ignacym Łukasiewiczu. Następnie odebrali dyplomy i nagrody książkowe, które wręczali przewodniczący jury w towarzystwie dyrektora Zespołu Szkół Miejskich Nr 3 w Jaśle Aleksandry Zajdel-Kijowskiej oraz prowadzącego konkurs historyka regionalisty, prezesa Stowarzyszenia Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego Wiesława Hapa.
Jasło dla Niepodległej
Serdecznie zapraszamy wszystkich Jaślan do wspólnego świętowania 7 listopada br. o godz. 10.00 na płycie Rynku.
Zaproszenie do udziału w Konkursie Fotograficznym „Jasło – Moje Miasto”
W tym roku obchodzimy setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości. W związku z tym ważnym wydarzeniem Stowarzyszenie Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego oraz Młodzieżowy Dom Kultury zapraszają do udziału w kolejnym Konkursie Fotograficznym „Jasło – Moje Miasto”. Mile widziane są prace wszystkich młodych i starszych pasjonatów fotografii z Jasła i i regionu. Tegoroczna XXIV edycja nosi tytuł: „JASIELSKIE ŚLADY WALK O NIEPODLEGŁOŚĆ”.
Organizatorom zależy na tym, aby uczestnicy ukazali różne miejsca związane z dążeniami jaślan do odzyskania niepodległości w sposób ciekawy i oryginalny. Zachęcamy do twórczej pracy i do wykreowania własnych, autorskich wizji takich upamiętnionych „śladów walk o niepodległość”. Zapraszamy wszystkich fotografujących do uczestnictwa w konkursie i do zaprezentowania swoich prac. Oprócz treści ważna będzie również forma indywidualnego ujęcia autora zdjęć, jego pomysł i spojrzenie na temat. Szczegóły dotyczące XXIV Konkursu Fotograficznego „Jasło – Moje Miasto” – znajdują się w jego regulaminie.
Foto: Jedna z prac konkursowych – autorka B. Janiszewska
SMJiRJ i MDK w Jaśle.
REGULAMIN XXIV KONKURSU FOTOGRAFICZNEGO „JASŁO – MOJE MIASTO”
ORGANIZATORZY: STOWARZYSZENIE MIŁOŚNIKÓW JASŁA I REGIONU JASIELSKIEGO MŁODZIEŻOWY DOM KULTURY W JAŚLE
UCZESTNICY: -KAT. I – DZIECI I MŁODZIEŻ WSZYSTKICH TYPÓW SZKÓŁ; – KAT. II – OSOBY DOROSŁE TEMATYKA OBECNEJ EDYCJI TO:
„JASIELSKIE ŚLADY WALK O NIEPODLEGŁOŚĆ”
WARUNKI UCZESTNICTWA:
KAŻDY UCZESTNIK MOŻE ZGŁOSIĆ MAKSYMALNIE 5 PRAC; OBOWIĄZUJE UJEDNOLICONY FORMAT PRAC – 18 x 24 CM; NA ODWROCIE KAŻDEJ PRACY NALEŻY PODAĆ:IMIĘ I NAZWISKO, WIEK, SZKOŁĘ (UCZNIOWIE), ADRES ZAMIESZKANIA, ADRES E – MAIL; Obok fotografii papierowych wymagane są także fotografie w wersji elektronicznej (do ewentualnych publikacji)
# # # # # # #
TERMIN SKŁADANIA PRAC DO 15. 12. 2018 ROKU; O TERMINIE ROZDANIA ATRAKCYJNYCH NAGRÓD LAUREACI ZOSTANĄ POWIADOMIENI
# # # # # # #
PRACE NALEŻY PRZESYŁAĆ LUB SKŁADAĆ: MŁODZIEŻOWY DOM KULTURY, UL. JANA PAWŁA II 8A, 38 – 200 JASŁO, TEL.: 13/446 59 25
Każdy Uczestnik musi dołączyć zgodę o treści: Wyrażam zgodę na opublikowanie podanych przeze mnie danych osobowych (imienia i nazwiska) i informacji o zajętym miejscu oraz zgodę na wykorzystanie z zachowaniem praw autorskich pracy w publikacjach SMJiRJ.
Miejscowość, data Podpis Uczestnika Podpis Rodzica (u osób niepełnoletnich)
Odsłonięcie tablicy Bohaterów Walk o Niepodległość w Jaśle
15 sierpnia 2018 r. był bardzo ważnym dniem dla środowiska naszego Stowarzyszenia. Mające wówczas uroczystości patriotyczne rozpoczęły się mszą świętą w Sanktuarium Antoniańskim. Po niej licznie zebrani uczestnicy przeszli pod obiekt jasielskiego budynku dawnego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” – obecnego kina JDK oraz Miejskiego Centrum Informacji Turystycznej i Kulturalnej. Tam, na zewnętrznej ścianie, odsłonięta została tablica upamiętniającą jaślan walczących w latach 1914-1922 o niepodległość Ojczyzny, ufundowana przez Miasto Jasło z inicjatywy Stowarzyszenia Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego.
Na zdjęciu tablica upamiętniająca jaślan zasłużonych w walczące o niepodległość Polski (fot. M. Dziedzic).
Odsłonili ją, by zachować w pamięci obecnych i przyszłych pokoleń jaślan bohaterskich lokalnych uczestników działań niepodległościowych: Maria Kurowska – wicemarszałek Województwa Podkarpackiego, Ryszard Pabian – burmistrz Miasta Jasła i Wiesław Hap – prezes SMJiRJ. Poświęcenia tablicy dokonał ksiądz prałat Tadeusz Paszek, proboszcz Parafii pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Jaśle.
W związku z tym ważnym wydarzeniem wplatającym się w jasielskie obchody stulecia odzyskania niepodległości, Wiesław Hap wygłosił okolicznościową przemowę.
Szanowni Państwo, dzisiaj mają miejsce dwa bardzo ważne wydarzenia w życiu lokalnej społeczności Miasta Jasła. Cieszymy się z kolejnej rocznicy „Cudu nad Wisłą”, ale też cieszmy się, że oddajemy tę skromną tablicę ku pamięci tych, którzy walczyli o niepodległość Ojczyzny. Mieszkańcy Jasła i regionu jasielskiego długo czekali na tę niepodległość, bo aż 146 lat. Tyle bowiem czasu minęło od I rozbioru kiedy te tereny trafiły pod zabór austriacki. Przez te blisko półtora wieku z ust mieszkańców Jasła i okolicznych wiosek bardzo często odzywały się słowa modlitwy: „Ojczyznę wolną racz nam wrócić Panie”. Nie tylko modlono się, ale przedstawiciele naszego społeczeństwa uczestniczyli prawie we wszystkich zrywach niepodległościowych, które miały miejsce w czasie zaboru austriackiego. Byli tacy, którzy walczyli w powstaniu kościuszkowskim, później powstaniu listopadowym, byli też ci, którzy uczestniczyli w przygotowaniu powstania 1846 roku. Później walczyli za naszą wolność w europejskiej Wiośnie Ludów, m.in. wspierając braci Węgrów w ich powstaniu. Ale największy udział naszych rodaków jasielskich był w powstaniu styczniowym. Jak wiemy, wszystkie te zrywy zakończyły się niepowodzeniem. Sporo uczestników tych zmagań trafiało do więzień, niektórzy składali swoje życie na ołtarzu Ojczyzny, wielu było zsyłanych na Sybir. Ale niektórzy wracali i poprzez systematyczną pracę organiczną wpajali swoim dzieciom i wnukom miłość do Polski. Polski na mapie Europy nie było, ale była w sercach Polaków. Także naszych lokalnych rodaków. Dopiero w latach I wojny światowej, wykorzystując m.in. konflikt naszych państw zaborczych, żołnierze polscy wywalczyli nam wolność. Byli to m.in. Legioniści, Strzelcy, Drużyniacy, Sokoli, członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej, harcerze i żołnierze odrodzonego Wojska Polskiego, którzy już w 1918 roku walczyli o niepodległość. Wiemy doskonale, że jesień 1918 roku nie zamknęła okresu budowy niepodległej i suwerennej Polski, bo jeszcze trzeba było walczyć o granice. Nasi jasielscy rodacy uczestniczyli też w tych zmaganiach. W źródłach udało się znaleźć informacje, że przedstawiciele naszego środowiska bili się w powstaniu wielkopolskim, trzech powstaniach śląskich, w walce z Ukraińcami o wschodnią granicę i przede wszystkim to, co dzisiaj czcimy, czyli w bitwie warszawskiej. Walczyli przeciwko zarazie bolszewickiej, która chciała zniszczyć dopiero co narodzoną Polskę. Ktoś może zapytać: Dlaczego ta tablica pojawia się w tym miejscu? Sokolnia jasielska to było miejsce, w którym tętniło życie patriotyczne i narodowe jaślan przez wiele dziesięcioleci, szczególnie na przełomie XIX i XX w., kiedy oczekiwano na niepodległość. Tu była siedziba Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. To tu zbierali się pierwsi skauci – harcerze jasielscy, to tu odbywały się wszelkiego typu uroczystości patriotyczne. To tu wreszcie, w listopadzie 1918 roku, kiedy najpierw była msza dziękczynna w kaplicy gimnazjalnej, później tu wszyscy zebrali się, żeby radować się w ramach uroczystej akademii. Szanowni Państwo! Tablica powstała z inicjatywy Stowarzyszenia Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego, ale wielki ukłon kieruję w stronę samorządu miejskiego na czele z Panem Burmistrzem Ryszardem Pabianem, że udało się to zamierzenie zrealizować właśnie w tym szczególnym roku. Szanowni Państwo! Cześć i chwała bohaterom, tym imiennym i bezimiennym, którzy są podmiotem na tej tablicy!
Treść napisu widocznego na jasielskiej tablicy została przygotowana przez Wiesława Hapa i Zdzisława Świstaka – historyków i regionalistów ze SMJiRJ, następnie została uzgodniona, uzupełniona i zaakceptowana przez specjalny zespół powołany przez burmistrza Miasta Jasła. Zgodnie z prawem prezes SMJiRJ przesłał jej treść do Instytutu Pamięci Narodowej, który również wyraził pozytywną opinię. Następnie wzór graficzny tablicy zaprojektował wiceprezes SMJiRJ – architekt Andrzej Gawlewicz, a wykonał inny członek stowarzyszenia – artysta rzeźbiarz Bogdan Samborski.
Po uroczystości przed nową tablicą pamięci, uczestnicy zgromadzenia patriotycznego udali się tradycyjnie do parku miejskiego, przed Grób Nieznanego Żołnierza. Po hymnie państwowym, Apel Pamięci Oręża Polskiego przeprowadził z drużyną sztandarową jasielskiego Hufca ZHP hm. Wiesław Hap. Następnie nastąpiło składanie kwiatów na płycie Grobu Nieznanego Żołnierza. Złożyli je przedstawiciele władz samorządowych województwa, miasta, powiatu, jasielskich parlamentarzystów, kombatantów, służb mundurowych, żołnierzy Wojska Polskiego, stowarzyszeń i organizacji oraz instytucji. Z kolei delegacja kosynierów z Cieklina i Bieździedzy swoją wiązankę kwiatów złożyła pod pomnikiem Tadeusza Kościuszki. Po tych wydarzeniach przemówienie wygłosił burmistrz Miasta Jasła Ryszard Pabian.
Oprócz wymienionych delegacji i mieszkańców Jasła, w uroczystościach uczestniczyli także: Miejsko – Kolejowa Orkiestra Dęta, kosynierzy z Cieklina i Bieździedzy, strzelcy z Trzcinicy, harcerze z Hufca Jasło, głównie ze 139. DH „Lisy”, oraz poczty sztandarowe, m.in. Policji, Państwowej Straży Pożarnej i miejskich placówek oświatowych. Organizatorami tegorocznych obchodów Święta Wojska Polskiego byli: Miasto Jasło, Wojskowa Komenda Uzupełnień w Jaśle i Zarząd Powiatowy Ligi Obrony Kraju w Jaśle.
/dr/
Autorką fotografii poniższej galerii jest J. Steliga.